Urr, 21
2011
GNU/Linux, Sistema Eragileak, Software Librea, Ubuntu

Ubuntu Oneiric Ocelot 11.10 kaleratu dute

Ubuntu 11.10. Oneiric OcelotUbuntu Oneiric Ocelot, Ubuntu 11.10, alegia, eskuragarri dago jada erabiltzaileentzat. Izan ere, 2011ko urria da eta sei hilero bezala, Ubuntu GNU/Linux banaketaren bertsio berria ateratzeko garaia da. Beraz, http://www.ubuntu.com/ webgunera joan ahal da eta bertan deskargatzeko lotura aurki daiteke erraz.

Aldaketa asko daude bertsio berri honetan, saioa hasteko pantaila da erabiltzaileak aurkituko duen lehenengo berritasuna, izan ere, jada ez da GDM erabiltzen, LightDM baizik. Hemen, saioa hasteaz gain, aukeratu ahal da Ubuntu 2D edo Ubuntu 3D itxuren artean. Behin saioa hasita, tresna barra ere aldatuta dago aurreko bertsiotik, beste detaile batzuekin batera, adibidez, leihoen kontrolak bakarrik agertzen dira saguaren kurtsorea kokatuta dauden lekura hurbiltzen denean.

Ubuntu2Dk Ubuntu 3Dk baino eskakizun gutxiago ditu sistemaren baliabideen aldetik, beraz oso egokia da ordenagailu xumeagoetarako, bai ordenagailu zaharrak direlako edo bai netbookak direlako, adibidez. Ubuntu 3D erakargarriagoa da grafikoen aldetik, baina Ubuntu 2D baino astunagoa da. Beraz, erabiltzaileak erabaki ahal du zer nahi duen errendimendu gehiago itxura sakrifikatuta edo itxura jatorrago bat errendimendu txikiagoarekin.

Ubuntu Software Biltegia ere asko aldatu da, batez ere itxuraren aldetik eta sisteman lehenetsita datozen aplikazio batzuk ere aldatu dira. Adibidez, bulegotika suitea LibreOffice da. Bideo editore bezala OpenShot aukeratu da eta PiTiVi beraz, ez dator instalatuta lehenetsita.

Mar, 10
2011
GNU/Linux, Ubuntu

Ubuntu probatzen

virtualizationWindows edo Mac OS X erabiltzaile batzuk, software libreak eskaintzen dituen sistema eragileak probatzeko gogoa badute ere, askotan ez zaie erraza suertatzen erabiltzen duten ordenagailuan sistema berriari aukera bat ematea. Ez dugu konplikazio handitan sartu nahi, eta are gutxiago, erabiltzen dugun ordenagailuan ditugun fitxategi eta datuak galdu nahi. Ondorengo lerroetan, sistema eragile berri bat probatzeko zenbait aukera aurkeztuko ditugu, eta bereziki, birtualizazioan sakonduko dugu.

Sistema eragile berri bat probatzeko aukera ezberdinak

Erabiltzaile batek dituen aukera ezberdinak aipatu baino lehen, hasierako egoera bat deskribatuko dugu: erabiltzaileak Windows edo Mac OS X sistema eragilea darabil bere ordenagailuan eta GNU/Linux oinarritzat duen sistema eragile bat probatu nahi du, esaterako, jende artean ezagunenetako izan daitekeen Ubuntu distribuzio edo banaketa.

LiveCD bezala ezagutzen den CD disko bat erabiltzea da aurkeztuko dugun lehen aukera. Gure ordenagailuan CD bat sartu eta ordenagailua berrabiaraziko dugu. Disko gogorrean instalatua dagoen sistema eragilearen ordez, LiveCDak dakarren sistema eragilea kargatuko du ordenagailuak. Disko gogorra ez du ukitu ere egingo sistema eragile berriak, lan guztia ordenagailuaren RAM memoria erabiliz egingo baitu; ondorioz, ez dugu inongo daturik galtzeko arriskurik. Ubuntu instalatzeko eskaintzen diren aukera gehienak, LiveCD bezala funtzionatu dezakete. Ubunturen deskarga orritik, disko irudi bat jaitsi beharko dugu eta ondoren, CD disko batean grabatu. http://www.ubuntu.com/desktop/get-ubuntu/download helbidera joan eta bertan eskaintzen diren azalpenak pausuz-pausu jarraituta, LiveCDa sortzea lortuko dugu.

LiveCD bat erabiliz, probatu nahi dugun sistemaren itxura eta funtzionalitatea ezagutzeko modu erraza da, eta bide batez, gure ordenagailuaren hardwarea sistema eragile berriarekin bateragarria den baieztatzeko aukera izango dugu. Kontuan hartu behar da, disko gogorrean instalatua egongo balitz baino askoz ere mantsoago ibiliko dela probatzen gabiltzan sistema, etengabe CDtik datuak irakurtzeko beharra baitu. CD baten ordez ere, USB giltza bat erabili daiteke.

Eskura dugun beste aukera bat, dual-boot edo abio-bikoitza bezala ezagutzen den aukera da. Ohiko sistema eragileaz gain, beste sistema eragile bat instalatuko da gure ordenagailuan. Ordenagailua piztean, martxan jarri nahi den sistema eragilea hautatzeko aukera izango delarik. Hau egiteko, gure ordenagailuan lekua egin behar zaio sistema eragile berriari, beste disko unitate bat erosi eta bertan instalatuz, edo dugun diskoan, libre dagoen zati bat sistema berriarentzat eskainiz, teknikoki ezagutzen den bezala, partizio berri bat sortuz. Hau egiteko, informatika ezagutza minimo batzuk behar dira, disko berri bat instalatu edo jada badugun batean partizio berri bat sortzea ez delako ezer gutxi jakinda egin daitekeen zerbait.

Gure adibidera bueltatuz, LiveCDa probatu ondoren, Ubuntu instalatzea erabakitzen badugu, LiveCDa martxan jarri eta mahai-gain edo eskritorioan eskaintzen zaigun instalazio-ikonoan klik eginda, instalazio prozesuak berak, partizio berri bat sortu eta Ubuntu bertan instalatzeko aukera emango digu. Instalazioa amaitu eta gero, ordenagailua piztean, instalatuak dauden sistema eragile zerrenda erakutsiko zaigu eta nahi duguna martxan jartzeko aukera izango dugu. Gure disko gogorrekin jolasten hasi baino lehen, edozein datu-galtze saiheste aldera, gomendagarria da datuen babes-kopia bat egitea.

Birtualizazioa

Abio bikoitzak dituen zailtasun eta arriskuak saihestu nahi baditugu, birtualizazioa aukera hona izan daiteke. Birtualizazioa erabiliz, gure ordenagailuak darabilen sistema eragilearen gainean, beste makina bat instalatzeko aukera izango dugu (makina birtuala), hau da, gure Windows edo Mac OS X gainean, Ubuntu instalatuko dugu.
Birtualizazioa, software batek eskaintzen duen zerbitzua da, eta zerbitzu honek, bere gainean abiaraziko diren makina birtualei, hardware batek eskaintzen dituen oinarrizko zerbitzuak eskainiko dizkie software bidez: disko biltegi zerbitzua, sare zerbitzua, RAM edo memoria zerbitzua eta abar.

Birtualizazio softwarean ere, aplikazio libreak zein jabedunak ditugu eskura. Vmware da software jabedunean dagoen aukerarik ezagunena, eta lizentzia libreak dituztenen artean, Xen edo VirtualBox dira ezagunenak.

VirtualBox bezalako software instalatu eta gero, posible izango dugu, gure oinarrizko sistema eragilearen gainean, Ubuntu instalatzea. VirtualBox berak eskaintzen duen morroi bat erabiliz, sistema eragileak disko moduan erabiliko duen fitxategi bat sortuko da eta gure Windows edo Mac OS X-ek sistema berriari eskainiko dizkion baliabidean zehaztuko dira (zenbat RAM, zenbat prozesadore, audio euskarriak eta abar).

Birtualizazioak hainbat abantaila eskaintzen ditu. Esaterako, sistema berriarentzat disko gogor moduan sortzen den fitxategia, behar ahala handituz joan daiteke automatikoki. Abio-bikoitza bezala aurkeztu dugun metodoan ez bezala, ez dago zertan makina bat itzali behar bestea martxan jarri ahal izateko eta sortu dugun makina birtuala pikutara bidali nahi badugu, fitxategi bakar bat ezabatzea nahikoa da. Sistema eragile oso bat fitxategi batean dugunez, fitxategi hau hartu eta beste makina batean ere martxan jarri dezakegu. Azkenik, gure Ubuntu sistemarekin lan egitez amaitu dugunean, ez dugu zertan Ubuntu sistema eragilea “itzali” beharrik; VirtualBox-ek Ubunturen egoera grabatu dezake, gero, utzi dugun bezala berriz ere martxan jartzeko.

Zenbait desabantaila ere baditu birtualizazioak. Ubuntu makina airoso ibiltzeko, gutxienez 512Mb RAM eskaini beharko zaizkio, beraz, oinarrizko sistema RAMez ondo ornitua egon beharko da, 1GB RAM gutxienez. Ubuntu martxan jartzeko, oinarrizko sistema eragilea jarri beharko dugu martxan, eta gero, Ubuntu martxan jarri, beraz, denbora gehiago beharko dugu.

Ots, 07
2011
Aplikazioak, Apple, Euskara, GNU/Linux, Internet, Mac OS X, Microsoft, Mugikorrak, Nabigatzaileak

Ordenagailua euskaratzen

puntueusOrdenagailua, testu prozesadoreak, internet edo mugikorrak, gero eta gehiago erabiltzen ditugu, baina zein hizkuntzatan? Den-dena ez dago euskaraz, baina pena da dagoena ez erabiltzea. Askotan, gure sistemak euskaratu daitezkeela ez dakigunez, edo interneten euskaldun bezala agertzeak duen garrantziaz jabetzen ez garenez, arreta gutxi jartzen diogu gai honi. Haurrak gero eta adin goiztiarragoan erabiltzen dituzte gailu teknologikoak, eta hasieratik euskaraz erabiltzea ere garrantzitsua da.

Artikulu honetan, sistema ezberdinak nola euskaratu daitezkeen erakutsiko da. Sistema eragileetatik hasi, testu prozesadore, internet nabigatzaile eta mugikorretaraino.

Sistema eragileak

Sistema eragilez ari garela, euskararen egoera oso ezberdina da sistema ireki eta sistema itxiei dagokionez. Sistema eragile itxien esparruan, Microsoft Windows eta Apple enpresaren Mac OS X dira erabilienak.

Microsoft Windowsen kasuan, XP sistema eragilea izan zen bere interfaze eta zenbait aplikazio euskaraz eskaini zituen Microsoften lehendabiziko sistema eragilea. Eusko Jaurlaritzak erruz ordaindutako itzulpena izan zen, eta ordutik aurrera, Microsoftek plazaratu dituen sistema eragileen bertsio ezberdinen (Vista eta Windows 7) itzulpena, Redmoneko enpresak ordaindu ditu. Sistema eragile eta zenbait aplikazioren interfaze euskaratzeko, Microsoftek eskaintzen duen “Language Interface Pack” (LPI) delako bat instalatu behar da. LPI honek, oinarrizko sistema eragilearen mezuak aldatzen ditu. Euskararen kasuan, oinarrizko sistema eragilea, derrigorrez, gaztelera edo frantsesez dagoena izan behar da. Beraz, sistemak gehien erakusten dituen mezuak euskaraz erakutsiko dira, eta zenbait mezu, itzulita ez daudenez, gazteleraz edo frantsesez erakutsiko dira.
XPrentzat euskara paketea hemendik jaitsi daiteke.  Vistarentzat hemendik,  eta azkenik, Windows 7rentzat hemendik.

Mac OS X sistema eragileari dagokionez, egun ez dago sistemaren interfazea euskaratzeko modurik. Erabiltzaile euskaldun batzuk, musu-truk, OS X sistema eragilea eta hainbat aplikazio itzuli bazuten ere, Appleren aldetik, egindako lana zabaltzeko debekua jaso zuten, jabetza intelektualaren eskubideak urratzen zituztela argudiatuz.

Linux bezalako sistema eragile irekitan, egoera bestelakoa da. Edonork hartu dezake parte sistema eragile, inguru grafiko (Gnome, KDE) eta hainbat aplikazioen itzulpenean. Gurean, Euskal GNU eta Librezale taldeak dira itzulpengintzan lan gehien egiten duten taldeak. Debianen oinarritutako Ubuntu bezalako sistema eragilean, di-da batean euskaratu daiteke sistema osoa; horretarako nahikoa da Sistema->Administrazioa->Hizkuntza-Sostengua hautatzea menu nagusitik eta bertan euskara lehenestea menu, leiho, zenbaki, moneta naiz datak erakusteko.

Testu prozesadoreak

Testu prozesadoreetan, interfazea bera euskaraz izatea garrantzitsua bada ere, ortografia eta gramatika zuzentzaileari erreparatuko diogu hemen, oso tresna erabiliak baitira. Xuxen dugu euskarazko zuzentzailea eta hainbat aplikaziotan instalatu daiteke berau, bai OpenOffice/LibreOffice eta Microsoft Office bezalako aplikazio ofimatikoetan eta baita Thunderbird posta bezero edo Firefox internet nabigatzailean.
Microsoft Officen Xuxen instalatzeko, errazena Xuxenen webgunera jo eta bertan ematen diren azalpenak jarraitzea da.
OpenOffice berriz,  webgunetik jaitsi eta edozein sistema eragileta instalatu daiteke euskaraz. Zuzentzaile ortografikoa bakarrik instalatu nahi badugu, hedapen kudeatzailea erabiliz, erraz gehitu daiteke Xuxen zuzentzailea.

Nabigatzaileak

Sistema eragileetan bezala, lizentzia libre edo itxiak dituzten nabigatzaileen egoera oso ezberdina da. Esaterako, Firefox bezalako nabigatzaile ireki baten itzulpena Librezale taldeak hartu zuen bere gain aspaldi eta beti ere, nabigatzaile honen azken bertsioa euskaraz erabiltzeko aukera dugu. Internet Exploreren euskaratzea, sistema eragileetan azaldu den LIP pakete horien baitan dago, eta beti ere, Microsoftek erabakitzen duenaren menpe.
Appleren Safari nabigatzailea, arestian aipatu diren arrazoiak medio, ez dago euskaraz jartzerik. Googleren Chrome nabigatzailea ere, ez dago euskaraz jartzerik, baina Chromen oinarritutako Chromium nabigatzaile librea bai. Chromium inguruan, itzultzaile talde bat bildu eta Launchpad plataforma erabiliz, nabigatzaile libre hau euskaratu dute. Xehetasun gehiago hemen.

Nabigatzailearen interfazea euskaraz egonda ere, gomendagarria da nabigatzaileak Internetera bideratzen dituen eskakizunetan, euskarazko edukiak lehenestea. Webgune askok, edukiak hainbat hizkuntzetan eskaintzen dituzte eta nabigatzaileak hobetsitako hizkuntza hartzen dute aintzat edukiak zerbitzatzeko orduan. Erabiltzaileak zein hizkuntza lehenesten duen, nabigatzailean bertan ezartzen den parametroa da.

Webgune bat hizkuntza jakin batean plazaratzeko orduan, hizkuntza horrek sarean dituen erabiltzaile kopurua erabakikorra izan daiteke. Hau horrela izanik, euskaldun garenok euskaldun bezala aurkeztu beharko ginateke Interneten gure hizkuntzaren presentzia areagotzeko. Nabigatzaileak euskaratzeko, jo hona.

Mugikorrak

Jaurlaritzak telefonia operadore eta fabrikatzaile batzuekin sinatutako akordioaren baitan, hainbat terminaletan euskara sartzea lortu zen. Kasu hauetan, euskararen presentzia, sistema itxietan gertatzen den bezala, enpresen eskutan gelditzen da. Sistema eragile libreak erabiltzen dituzten mugikorretan, Android kasu, egoera bestelakoa da. Oraingoan ere, erabiltzaile talde bat batu eta Android euskaratzeari ekin dio. Zutagu plataformaren inguran batzen dira, eta google docs erabiltzen dute Androiden testuak euskaratzeko.

1 2 3 4 5 6