Aspalditik dator gizasemeak bere ingurua mapa batean irudikatzeko zaletasuna. Ptlomeo greziarra izan zen kristo ondorengo bigarren mendean bere aurrekari izandako guztien jakintza batu eta koordenatuak meridiano eta paraleloen bidez adierazteko oinarriak ezarri zituena. Ptlomeok, Aristoteles eta Hiparkoren lanak baliatu zituen: Aristotelesek ekuatorearekiko inklinazio angelua neurtu zuen eta Hiparkok, mundua bezalako esfera bat, bi dimentsiotako plano batean irudikatzeko oinarri matematikoak ezarri zituen kristo aurreko bigarren mendean, hau da, lehen proiekzio kartografikoa egin zuen.

Mapen garapena, teknologian emandako aurrerapenarekin dago estuki lotua. Mapagintzak erdi aroan bizi izan zuen aurrerakada handiena, iparrorratz eta koadrantearen asmakizunarekin batera. Asmakizun berri hauekin, eguzki zein artizarrarekiko angelua neurtzea posiblea izan zen, eta horrela, mundu azalean, puntu baten kokapena zehaztea posible bilakatu zen.

Hogeigarren mendean, lehen gerrate mundialean, hegazkinak erabiltzen hasi ziren mapak egiteko, bertatik ateratako argazkiak erabiliz, ortoargazkiak bezala ezagutzen direnak. Bigarren gerrate mundialean erabat zabaldu zen hegazkinen erabilpena mapak egiteko orduan. Sateliteen erabilpenari dagokionez, 1966 urtean, Estatu Batuek Pageos izeneko satelitea espazioratu zuten lurrazalaren ikerketa geodesikoak egiteko, oraingoan ere, bereizmen handiko argazkiak erabiliz.

Mapak, nabigatzaileak eta erabilpen lizentziak

Ez da denbora asko, gure kotxeetan nabigatzaile izenarekin ezagutzen ditugun aparatuak agertu direla. Funtzionamendu erraza dute: nora joan nahi dugun adierazi eta gailuak proposatutako bidea jarraitu besterik ez dugu. Baina, nork egiten ditu nabigatzaile hauek erabiltzen dituzten mapak? Bi enpresa dira nagusiki mapa hauen egile: Teleatlas eta navteq. Lehena Tomtom enpresa ezagunak erosia 2007an eta bigarrena Nokia enpresa finlandiarrarena. Nabigatzaile hauek, GPS sistema bidez gure ibilgailuaren posizioa irakurtzen dute, mapan kokatu eta helburu dugun punturantz bideratzen gaituzte.

Nabigatzaileok erosten ditugunean, aparatuak izan ditzakeen mapak erabiltzeko eskubidea lortzen dugu eta inondik inora ez datuok berrerabiltzeko eskubidea. Gure udaletxe askotan ere horrelako zerbait gertatzen da. Enpresa bati mapa bat egiteko eskatuta, inor ez bada lizentzia kontuaz arduratzen, udaletxeak eskatutako mapa jasoko du, baina datuen jabetza, enpresarena izango da. Udaletxe horrek mapa hornitzailez aldatu nahi balu, ezin izango lituzke lehen enpresak erabilitako datuak lortu eta bigarren enpresa horri eman.

Google, Yahoo eta horrelako enpresak, datu geografikoak eskuratu eta erabiltzaileon eskura, hainbat aplikazio jarri dituzte. Erraza da gaur egun interneten sartu eta leku baten helbidea mapa batean irudikatzea, gure herriaren satelite-argazkia ikustea edo norabait joan nahi dugunean, hartu beharreko bidea zein den jakitea. Datu geografikoen erabilera eta irudikatzea ere aplikazio informatikoen programatzaileen esku jarri dute. Gure herriko mugarrien kokapena irudikatu nahi badut, Googlek eskaintzen duen plataforma erabili dezaket. Oraingoan ere, erabilpen baimena da enpresa hauek eskaintzen dutena, baina datuotan aldaketaren bat egin nahi bada, ateak itxita daude. Mashup bezala ezagutzen dira aplikazio hauek, eta gurean, Tagzania izan daiteke ezagunenetako bat.

OpenStreetMap

Datu geografiko askeak eskaintzeko asmoarekin sortu zuen OpenStreetMap proiektua 2004an Steve Coast ingelesak. Wikipediaren filosofiari jarraitzen dio proiektu honek: erabiltzaileen ekarpenekin osatutako mapa da proiektu honen fruitua.
Mapa egin ahal izateko, honako pausuok ematen dira: lehenik eta behin datu geografikoak bildu behar dira; honetarako, normalean GPS hargailu bat erabiltzen da. Jasotako datuak editatu egiten dira hondoren. Errepide batean aurrera lortutako GPS puntuak aintzat hartuta, puntuok lotu egingo ditugu eta lortzen dugun arrasto horri, ezaugarri batzuk erantsiko dizkiogu (bidearen izena, kategoria, lurraren egoera, zentzu bakarra edo bikoa den…). Datuak editatzeko aplikaziorik erabilienetakoa, josm da. Azkenik, datuok editatu ondoren, OpenStreetMap proiektuaren zerbitzarira igoko dira eta bertan, pilatutako datu guzti horiekin itxura ezberdinetako mapak sortzen dira.

GPS datuak jasotzea oso lan nekeza denez, ortoargazkiak (satelite zein hegazkinetatik lortutako argazkiak) ere erabiltzen dira kalko gisa errepide, etxe edo iturrien kokapenak OpenStreetMapen sartzeko. Ortoargazki hauek erabili ahal izateko, eduki hauek erabilpen hau onartzen duten lizentzia aitortu behar dute. Berriki, Gipuzkoako datu espazialen azpiegiturak eta Euskadiko Open Data ekimenak, administrazioak dituen datu geografikoak askatu dituzte eta bertako edukiak OpenStreetMap-en erabiltzea ahalbideratu dute.

OpenStreetMap-ek eskainitako datuekin, munduko mapa euskalduna ere badugu esku artean: euskalmapa. Gune honetan bertan dagoen blogean ere, han eta hemen burutzen diren mapa-egite eta kurtsoen berri ematen da.