Intel etxeko x86 prozesagailu aitzindariek 32 biteko prozesagailu bakarra erabiltzen zuten, haien aurreko guztiek bezala. 1990eko hamarkadara arte, ohikoena zen. Zibergelan omenaldi txiki bat egin genien Pentium-en hogeigarren urteurrenean: http://zibergela.bitarlan.net/2013/02/07/intel-prozesadorea-barruan/.
Hasteko eta behin, 32 biteko prozesagailua duen ordenagailuan, sistema eragileak zein barruko programek halakoak izan behar dute. Plataforma ohikoenak Windows 95, 98 edo XP dira; 32 bitekoak baino ez daudenak, bistan da.
Aurreneko 64 biteko prozesagailua edo x64, 1961ean ikusi zen aurrenekoz super konputagailu batean. Hala ere, 2000ra arte ez zen etxeko ordenagailuetara iritsi. Microsoften erne, laster doitu zuten Windows XP 64 biteko ordenagailuei etekina ateratzeko. Ondoz ondoko Windows eguneraketek bateko zein besteko bertsioak izan dituzte: Windows Vista, Windows 7 eta Windows 8k, hain zuzen ere. 64 biteko prozesagailuak 32 biteko sistema eragileak eta programak onar ditzake. Bi eratako prozesagailuak daude lehian egun merkatuan: 32 bitekoak eta 64 bitekoak. Fabrikatzaile gehienak 64 biteko prozesagailu ahaltsuagoen aldeko apustua egiten ari dira. Edozein gailutan txertatzen dituzte, eta dagoeneko abian da gurpil zoroa: eskaera handiaren ondorioz, merkeago ekoizten dituzte; eskaintza zabalagoa denez, 64 biteko sistemak eta programak nahi dituzten erabiltzaileak ere haziz doaz. Horrela, joera berriz elikatzen da. Merkatariak 32 biteko ordenagailuen eskaintza jaitsiz doaz. Laster 32koak erabat desagertuko dira.
Erabiltzaileen zoritxarrerako, egun, batzuk zein besteak aurkitu daitezke nahastuta etxean, lanean zein saltokietan. Aukera egokia egitea edo bata eta bestea zer diren jakitea da gakoa.
Bada, 32 bit edo 64 biteko sistemen arteko aldea zein da orduan? Ezertan hasi aurretik, desberdintzeko bi kontzeptu daude: memoria fisikoa edo ordenagailuaren edukierari dagokiona; eta, memoria hegazkorra edo RAM memoria, hein batean abiadurari lotua. Gigabyte-etan (GB) neurtzen dira, funtsean datuak gordetzen dituztelako biek. Baina erabilpenak eta iraupenak bereizten dituzte.
RAM memoria edukiera gutxi eta sarbide bizkorreko flash euskarria da; abiatu diren baina unean erabiltzen ez diren programak aldi baterako gordetzeko edota martxan daudenen datuak azkar batean eskuragarri izateko bidea. Ordenagailua itzaltzen denean, desagertu egiten da haren edukia, eta hortik datorkio izena.
Beste memoria disko gogorra da. Mekanikoki, idazteko xafla magnetikoetan gordetzen dira datuak. Idazketa eta irakurketa motelekoa da erabat, eta informazioa modu iraunkorrean jasotzen du bere barruan. Hots, itzali ostean ere eskuragarri du bueltarako.
Ikusiko denez, biek nabarmen eragiten dute ordenagailuaren bizkortasunean, edo haren faltan.
32 bit edo 64 biteko prozesagailuak
Alde nagusia kalkulu abiadurak ezartzen du. 64 bitekoek nukleo bat baino gehiago izaten dituzte, prozesagailu independenteak balira bezala elkarlanean aritzeko doituak. Hori datu emari handiagoa prozesatzeko eta bizkorrago egiteko gaitasuna da. Programa astunak bizkorrago ibiliko dira era honetako inguruneetan. Bestalde, 32 biteko prozesagailuek ez dute gaitasunik 4 GB baino gehiagoko RAM memoriak baliatzeko. Gainontzekoa, alferrikako soberakin edo baliabide galdua bihurtuko da.
Dena dela, ordenagailuen RAM memoria aprobetxatzeko faktore bakarra ez da hardwarea. Applek zein Microsoftek epe laburrean erronka latza izan dute haien sistemak 64 biteko prozesagailutara egokitzeko. Teknologia ahalik hobekiena ustiatu edo aprobetxatzea dute helburu. Baina baita ere etengabe haziz joan diren RAMen gaitasuna osorik baliatzekoa. Horrela, sistema eragileek beraiek ere erabilpen mugak izaten dituzte lehentasunez, badaezpadako neurri gisa.
Adibidez, Windows 7rako 32 biteko bertsioek inoiz ez dute lau GB baino gehiago erabiliko. Baina Windows 7aren 64 biteko bertsio apalenean edo Home Premium-ean ere, hamasei GB RAM da muga. Are gehiago, 64 biteko Professional eta Ultimate bertsioetan 192 GB RAM ere erabil ditzake sistemak, ordenagailuak baditu. Ondorengo estekan ageri dira Windows bertsioen RAM memoriaren erabilpen langak: http://msdn.microsoft.com/en-us/library/windows/desktop/aa366778(v=vs.85).aspx
Hala ere, 64 biteko sistema eragile batek prozesagailua eta RAM memoriaren erabilpena muturreraino eramateko potentziala du, besterik gabe. Benetako jauzia 64 biteko arkitektura aintzat hartuz diseinatu diren programen bertsioek ahalbidetzen dute, azkenean.
Disko gogorrek ere, alde makala
Benetan, ordenagailuek denbora gehien xahutzen duten eragiketa disko gogorrean gordetzen da. Eta, tamalez, asko egiten den eragiketa da. Disko horietan kontuan hartzeko aldagaia idazketa motorraren erreboluzioek ezartzen dute. 5600 rpm (revolution per minute) edo 7200 rpm dira ohikoenak. Paralell ATA edo PATA diskoek lekua utzi zioten egungo ohikoenei, Serial ATA edo SATA diskoei.
Baina orain benetako mugarria ezarri dutenak SSD erako flash diskoak dira. Ikaragarri bizkorrak dira, aurrekoen idazketa gaitasuna hirukoizteraino. Baina trukean edukiera txikiagoa dute. Adibidez, SATA bizkorrenak 200 MB segundo irakurtzen ditu, eta SSD batek 550 MB segundoko erraz gaindi dezake. Bideo ediziorako, ingeniaritza edo diseinu grafikorako, orokorrean idazketa ugarizko ataza astunetan ikaragarrizko aldea egiten dute. Maiz, era bateko RAM memoria edo besteko bideo txartela izatea baino harago. Garestiak dira, baina probatzen duenak ez du buelta egiten ohiko ordenagailu moteletara. Abiadura areagotzeko ezaguna ez den era da balio gainjarria, ezbairik gabe.
Ordenagailuaren abiadura, hardware kontua baino zerbait gehiago
Ordenagailua erosterakoan aintzat hartu beharrekoak
Ordenagailu bat erosterakoan, zalantzaz bete ohi da burua. Zer erosi, ordenagailu eramangarria ala mahaigaineko ordenagailua. Eta zenbaki arraro horiek guztiek zer esan nahi dute. Zer da hobe RAM memoria arraro hori ez dakit zenbat Megabytekoa edo disko gogorraren edukiera.
Ordenagailu eramangarria ala mahaigainekoa
Ordenagailu bat erosteko orduan pentsatu behar den lehenengoa da zer behar den edo zer erosi nahi den, ordenagailu eramangarria ala mahaigainekoa. Prezio eta ezaugarrien aldetik, egun nahiko parekatuta badaude ere, oraindik merkeagoak eta ezaugarri ahaltsuagoak dauzkate mahaigaineko ordenagailuek. Gainera, mahaigaineko ordenagailuak erosoagoak izaten dira ordenagailu eramangarriak baino. Izan ere, monitorea handiagoa izaten da azken hauetan edo teklatua eta sagua handiagoak eta erosoagoak ere izaten dira. Bestetik, ordenagailua irekitzea eta osagaiak ordezkatzea edo gehitzea eta kentzea ere errazagoa izaten da mahaigaineko ordenagailuetan eramangarrietan baino. Hala, bada, eramangarritasuna ez bada behar eta ordenagailua ez bada eramango leku batetik bestera, esan daiteke hobe dela mahaigaineko ordenagailua erostea. Erosoago, merkeago eta ahaltsuagoa izango da eramangarria baino mahai batean edukitzeko.
Aldiz, erosi nahi den ordenagailua mugituko bada, gutxitan bada ere, ordenagailu eramangarria oso aukera ona da, egun oso merke daudelako eta oso ahaltsuak direlako. Gero eta gehiago murriztu da tartea ordenagailu eramangarri eta mahaigaineko ordenagailuen artean ahaltasun eta prezioaren aldetik.
Ordenagailu eramangarriaren tamaina eta pisua
Ordenagailu eramangarria erostea aukeratu bada, tamaina da kontutan hartzeko ezaugarri garrantzitsu bat. Gainera, zenbat eta handiago izan orduan eta pisutsuagoa izango delako. Normalean, ordenagailu eramangarria izango duen tamaina pantailaren tamainak finkatzen du. Noizbehinka mugituko bada, soilik bidaietan edo denboraldi luzeetan handiagoa hartzea komeni da, batez ere ordenagailu nagusia baldin bada, alegia, normalean erabiltzen dena. Kasu honetan, gutxienez, 15,6 hazbeteko pantaila duen ordenagailua hartzea komeniko litzateke. Hala ere, 17 edo gehiago hazbeteko ordenagailu eramangarriak ere badaude, beraz, onena, posiblea bada tarte horretan hartzea izango litzateke.
Aldiz, batzuetan eraman behar bada ordenagailua batzarretara joateko edo leku ezberdinetara joateko, 14,5 edo hazbeteko pantaila duen ordenagailua hartzea komeniko litzateke. Sarritan eraman behar bada gainean, leku batetik bestera joan behar diren pertsonentzat, netbook edo ultraportatila izeneko ordenagailuak izan liteke erosoena. Batez ere leku finko batean, etxean edo bulegoan, ordenagailu handiago bat edukiz gero. Ordenagailu hauek 10,1 eta 12,1 hazbete arteko pantailak izaten dituzte eta oso arinak dira, 1,3 edo 1,4 Kg inguruko pisua daukate gehienek, baten batek gutxiago eduki ahal du. Gainera oso erosoak dira edozein poltsotan eramateko eta bateriak nahiko irauten du kargatuta. Hori bai, hauen ezaugarriak ordenagailu eramangarri arruntenak baino ahulagoak izaten dira eta askok ez dute ekartzen DVD edo CD-ROM irakurlea, beraz, edo kanpoko irakurle/grabatzaile bat erosi beharko da edo USB memoriekin grabatu beharko dira datuak eta aplikazioak.
Ordenagailu eramangarriaren osagaiak
Ordenagailua eramangarria erosten denean, hainbat gauza begiratu behar dira, egokiena hartu ahal izateko. Mahaigaineko ordenagailuetan ez bezala, pisua da kontutan hartzeko ezaugarri bat. Zertarako erabiliko den kontutan hartuta, aparteko osagaiak ere begiratzea interesgarria izan daiteke. Alegia, webcam duen edo kanpoko pantaila bat lotzeko portua, VGA normalean, HDMI edo DVI ere izan daiteke. Telebistarekin konektatu nahi bada eta telebista ez badauka HDMI, DVI edo VGA sarrera, s-bideo motako irteera oso ondo etor daiteke, esaterako. Telebista askok daukate s-bideo sarrera eta bestela, s-bideotik eurokonektorerako egokigailuak daude. USB ataka kopurua ere garrantzitsua da, USBak asko erabiltzen dira ordenagailu eramangarrietan. Wifi konexioa edo sare-txartela edukitzea ezinbestekoa da, baina hau guztiek ekartzen dute, jakina,
Ordenagailuaren ezaugarriak
Ordenagailua erosterakoan, disko gogorraren edukiera garrantzitsua da batez ere informazio dezente gorde behar izanez gero, eta gainera pisutsua bada argazkiak, bideoak edo audioak bezala. Hala ere, kanpoko disko gogorrak erabili ahal dira, aukeratzen den ordenagailuaren disko gogorra ez bada behar bezain handia. Baina ordenagailuaren azkartasunerako eta errendimendurako garrantzitsuago izaten da RAM memoria eta prozesagailua, eta hau ez da konpontzen disko gogorraren edukierarena bezain erraz, beraz, hobe da RAM memoriari eta prozesagailuari ondo erreparatzea disko gogorrari baino. Sistema eragilea ere begiratu ahal da. Sistema eragile doako bat baino ez bazaio instalatuko, Ubuntu bezala, hobe da ordenagailua sistema eragilerik gabe erostea ahal bada, horrela ez da ordaintzen gero kenduko den sistema eragile baten lizentzia. Ordenagailuak dituen atakak ere begiratzea komeni da, batez ere ataka bereziak behar izanez gero, serie (RS-232) edo firewire atakak bezala.
