Ordenagailua, testu prozesadoreak, internet edo mugikorrak, gero eta gehiago erabiltzen ditugu, baina zein hizkuntzatan? Den-dena ez dago euskaraz, baina pena da dagoena ez erabiltzea. Askotan, gure sistemak euskaratu daitezkeela ez dakigunez, edo interneten euskaldun bezala agertzeak duen garrantziaz jabetzen ez garenez, arreta gutxi jartzen diogu gai honi. Haurrak gero eta adin goiztiarragoan erabiltzen dituzte gailu teknologikoak, eta hasieratik euskaraz erabiltzea ere garrantzitsua da.

Artikulu honetan, sistema ezberdinak nola euskaratu daitezkeen erakutsiko da. Sistema eragileetatik hasi, testu prozesadore, internet nabigatzaile eta mugikorretaraino.

Sistema eragileak

Sistema eragilez ari garela, euskararen egoera oso ezberdina da sistema ireki eta sistema itxiei dagokionez. Sistema eragile itxien esparruan, Microsoft Windows eta Apple enpresaren Mac OS X dira erabilienak.

Microsoft Windowsen kasuan, XP sistema eragilea izan zen bere interfaze eta zenbait aplikazio euskaraz eskaini zituen Microsoften lehendabiziko sistema eragilea. Eusko Jaurlaritzak erruz ordaindutako itzulpena izan zen, eta ordutik aurrera, Microsoftek plazaratu dituen sistema eragileen bertsio ezberdinen (Vista eta Windows 7) itzulpena, Redmoneko enpresak ordaindu ditu. Sistema eragile eta zenbait aplikazioren interfaze euskaratzeko, Microsoftek eskaintzen duen “Language Interface Pack” (LPI) delako bat instalatu behar da. LPI honek, oinarrizko sistema eragilearen mezuak aldatzen ditu. Euskararen kasuan, oinarrizko sistema eragilea, derrigorrez, gaztelera edo frantsesez dagoena izan behar da. Beraz, sistemak gehien erakusten dituen mezuak euskaraz erakutsiko dira, eta zenbait mezu, itzulita ez daudenez, gazteleraz edo frantsesez erakutsiko dira.
XPrentzat euskara paketea hemendik jaitsi daiteke.  Vistarentzat hemendik,  eta azkenik, Windows 7rentzat hemendik.

Mac OS X sistema eragileari dagokionez, egun ez dago sistemaren interfazea euskaratzeko modurik. Erabiltzaile euskaldun batzuk, musu-truk, OS X sistema eragilea eta hainbat aplikazio itzuli bazuten ere, Appleren aldetik, egindako lana zabaltzeko debekua jaso zuten, jabetza intelektualaren eskubideak urratzen zituztela argudiatuz.

Linux bezalako sistema eragile irekitan, egoera bestelakoa da. Edonork hartu dezake parte sistema eragile, inguru grafiko (Gnome, KDE) eta hainbat aplikazioen itzulpenean. Gurean, Euskal GNU eta Librezale taldeak dira itzulpengintzan lan gehien egiten duten taldeak. Debianen oinarritutako Ubuntu bezalako sistema eragilean, di-da batean euskaratu daiteke sistema osoa; horretarako nahikoa da Sistema->Administrazioa->Hizkuntza-Sostengua hautatzea menu nagusitik eta bertan euskara lehenestea menu, leiho, zenbaki, moneta naiz datak erakusteko.

Testu prozesadoreak

Testu prozesadoreetan, interfazea bera euskaraz izatea garrantzitsua bada ere, ortografia eta gramatika zuzentzaileari erreparatuko diogu hemen, oso tresna erabiliak baitira. Xuxen dugu euskarazko zuzentzailea eta hainbat aplikaziotan instalatu daiteke berau, bai OpenOffice/LibreOffice eta Microsoft Office bezalako aplikazio ofimatikoetan eta baita Thunderbird posta bezero edo Firefox internet nabigatzailean.
Microsoft Officen Xuxen instalatzeko, errazena Xuxenen webgunera jo eta bertan ematen diren azalpenak jarraitzea da.
OpenOffice berriz,  webgunetik jaitsi eta edozein sistema eragileta instalatu daiteke euskaraz. Zuzentzaile ortografikoa bakarrik instalatu nahi badugu, hedapen kudeatzailea erabiliz, erraz gehitu daiteke Xuxen zuzentzailea.

Nabigatzaileak

Sistema eragileetan bezala, lizentzia libre edo itxiak dituzten nabigatzaileen egoera oso ezberdina da. Esaterako, Firefox bezalako nabigatzaile ireki baten itzulpena Librezale taldeak hartu zuen bere gain aspaldi eta beti ere, nabigatzaile honen azken bertsioa euskaraz erabiltzeko aukera dugu. Internet Exploreren euskaratzea, sistema eragileetan azaldu den LIP pakete horien baitan dago, eta beti ere, Microsoftek erabakitzen duenaren menpe.
Appleren Safari nabigatzailea, arestian aipatu diren arrazoiak medio, ez dago euskaraz jartzerik. Googleren Chrome nabigatzailea ere, ez dago euskaraz jartzerik, baina Chromen oinarritutako Chromium nabigatzaile librea bai. Chromium inguruan, itzultzaile talde bat bildu eta Launchpad plataforma erabiliz, nabigatzaile libre hau euskaratu dute. Xehetasun gehiago hemen.

Nabigatzailearen interfazea euskaraz egonda ere, gomendagarria da nabigatzaileak Internetera bideratzen dituen eskakizunetan, euskarazko edukiak lehenestea. Webgune askok, edukiak hainbat hizkuntzetan eskaintzen dituzte eta nabigatzaileak hobetsitako hizkuntza hartzen dute aintzat edukiak zerbitzatzeko orduan. Erabiltzaileak zein hizkuntza lehenesten duen, nabigatzailean bertan ezartzen den parametroa da.

Webgune bat hizkuntza jakin batean plazaratzeko orduan, hizkuntza horrek sarean dituen erabiltzaile kopurua erabakikorra izan daiteke. Hau horrela izanik, euskaldun garenok euskaldun bezala aurkeztu beharko ginateke Interneten gure hizkuntzaren presentzia areagotzeko. Nabigatzaileak euskaratzeko, jo hona.

Mugikorrak

Jaurlaritzak telefonia operadore eta fabrikatzaile batzuekin sinatutako akordioaren baitan, hainbat terminaletan euskara sartzea lortu zen. Kasu hauetan, euskararen presentzia, sistema itxietan gertatzen den bezala, enpresen eskutan gelditzen da. Sistema eragile libreak erabiltzen dituzten mugikorretan, Android kasu, egoera bestelakoa da. Oraingoan ere, erabiltzaile talde bat batu eta Android euskaratzeari ekin dio. Zutagu plataformaren inguran batzen dira, eta google docs erabiltzen dute Androiden testuak euskaratzeko.